Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 
TESTO

Cherimos un arbor'e pache
e un arbor'e sole caente;
noll'imbias un arbor'e luna?
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.
Cherimos un arbor'e luche
beranile, bestì'e lentore,
chin chentu puzzones nidande.
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.
O puru una macchin'e sole
chi vraichet mizas d'isteddos
pro los dare a sa notte i:tighedda
cand'aperin sa janna sos tronos.
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.
Dego cherjo sa pach'e su pane;
dego cherjo s'amor'e su bentu;
dego cherjo una tanca frorìa;
dego chentu ghitarras sonande;
dego cherjo una lampana d'oro.
Naran jocande sos chimbe orfaneddos
chin candida boche de nibe,
sos chimbe orfaneddos jocande.

COMMENTO

Su poeta isilesu, giai premiadu e binchidore in sos annos antepostos, bincheit finas s' editzione de su 1960, cun una poesia iscrita semper in nugoresu. Su verbale de sa Giuria: "est una evocazione poètica, de immagines de sa pitzinnia a bortas de non crèere, paradossales, ma semper e cando simples e ingènuas, che su coro e sa fantasia de sos chimbe orfaneddos chi pedint cosas foras de su normale, comente sos bisos: un'àrbore de paghe, chentu chitarras sonende, o un'àrbore de luna. Su poeta at ischidu pintare a prou sa durcura lichita de su coro de sas criaduras e sas chimeras atzisadoras de sa fantasia de sos pitzinnos chi, che a un'arnmaju, frorit peri sos versos cun freguras desempladas e briosas. Sende chi torrant semper paritzos versos, su ritmu e s'andanta de sa poesia sunt prus cumpridos. Poesia de muta funguda e bene sestada, cun versos ispontàneos e bene ordimingiados e cun immàgines fèrrinas e ladinas"

GLOSSARIO

Arbore: "Albero"

In su faeddu, pro chio lu cheret iscumproare, in Sardigna si podent intèndere formas diversas pro nàrrere su chi in italianu cramamus "albero": àrbore, àrburi, àlbure, àrbule, àrvore, àlvore, àivure, àvure. Giai a prima ograda, si cumprendet chi, a manera linguìstica, sunt fìgios de una matessi marna, ladina e latina: ARBORIE(M). In su sistema ortogràfìcu ufìtziale ant seberadu de isc:rìere àrbore, posca anta èssere sas biddas a cunformare su faeddu, boghende a campu règulas pretzisas de letura. Unu problema est su gènere de sa paràula, ca in sardu pod1~t èssere, pro su prus, femminile, ma finas maschile. Lu cumprendimus, a seguru, dae s'àrticulu plurale (sas àrbores/sos àrbores) e dae su gènere de s'agetivu chi sighit: dae s'arbore ruta/rutu totus faghent linna. Wagner, chi aiat registra1du mescamente sa boghe femminile, nos narat chi su sardlu sighit custu gènere dae su latinu, gasi comente at fatu s'ispagnolu antigu e su portoghesu. Mentras chi in italianu e iin frantzesu (arbre) est maschile. Ma in Sardigna, in sos logos in ue non s'impreant sos sighidores de ARBORE(M) latinu, si narat mata, boghe preromana chi esistet finas in sa penìsula ibèrica, in ltàlia e Àfrica. De non cunfùndere cun mata "pancia" variante de matza < MATIA. Sos derivados sunt matedu "cespuglio, terreno piantato ad alberi" e matadu "luogo pieno di vegetazione selvatica".

Tanca: "Podere chiuso"

Paràula nòdida de su sardu. Cantas bortas l'amus impreada ammentende o cantende "tancas serradas a muru". Su significadu pretzisu est "terrinu mannu meda, pro su prus serradu a cresura o a muru", una defìnitzione chi deit Lamarmora in su libru famadu suo "Vojage en Sardaigne". Sa paràula protzedit dae su cadalanu tanca "su chi tancat sos ortose sos campos". Un'istudiosu cadalanu,Corominas, chircheit de istudiare una filera de paràulas chi isse creiat in parentella: tane, s'ispagnolu estancar, su frantzesu étancher e fìnas su corsu tanku "fundu, arbustu cun ispinas". Ma non resessit a cumprèndere bene si sa paràula, in antigòriu, cheriat nàrrere a primu arbustu, o a s'imbesse, nascheit in antis s'idea de tancare. Aprètziat custas boghes comente preromanas, credende chi su sardu fiat "indigeno". Si gasi esseret istadu, in sos documentos antigos, lu diamus àere agatadu belle che semper e imbetzes non b'est mai, nessi in cussos sardos, in ue est impitadu cuniatu, oe cungiadu. Pro su chi pertocat tanca · b'at de nàrrere puru chi est una de sas pagas paràulas sardas chi podimus agatare in su vocabolàriu italianu, cun su significadu de "podere destinato al pascolo delle pecore" paris cun nuraghe, orbace(= orbaxi/fures1). A parre de Massimo Pittau tanca est intradu in su vocabolàriu italianu ca Sebustianu Satta l'at impitada in sos iscritos comente chi esseret istada italiana.

Isteddos: "Stelle"

Pro unu "corpo celeste", in sardu podimus impitare siat isteddu, siat istella. Porru, chi regolleit paràulas campidanesas, nos at oferidu custu acrarimentu: "sos campagnolos li narant stellas (a sa meridionale) a cuddas chi lughent prus de sas àteras; cramat imbetzes steddus (= isteddos) cuddas fissas, chi sunt prus a tesu e nos parent prus piticas e cun prus paga lughe". S'ètimu est su latinu STELLA, pustis cam- biadu de gènere e custu cumbinat finas in sa limba corsa. Istella imbetzes est un'italianismu deretu. S'ètimu latinu est a sa base finas de àteras limbas europeas: de s'ispagnolu estrella, de su frantzesu étoile (ma dae una forma volgare *STELA). Mentras chi, s'inglesu star e su tedescu stern, imparentados issos eto1tu cun STELLA, comente chi esserant "sorrastras", protwdint dae una raighina indeuropea*stern, a sa cale sunt ligadas finas sas paràulas gregas aster-astron. In gaddureisu steddu si podet nàrrere siat pro inditare un'isteddu apunt:u, siat pro sos pitzinnos, sas criaduras. E gente meda creet chi bi siat una carchi cajone poètica metafòrica, chi at postu a pare pitzinnos cun sos isteddos. In realidade, sa paràula ste1ddu, benit dae zitellu, diminutivu de su toscanu citto "pitzinnu". E de parte sua, citto/zito, paret chi siat imparentadu, cun su tedescu antigu ziztze, cun s'anglosàssone tite/titte (comente su sardu tita) chi inditaiat su sinu e pustis chie lu suet. Un'àteru ispantu linguìsticu chi faghet intrare in parentella limbas a tesu e sena cuntatu perunu.

Chitarra: "Chitarra"

Est s'istrumentu musicale chi totus connoschent. In Sardigna, pro lu numenare, b'at nessi duas formas. Una, sa prus reghente, ca protzedit dereta dae s'italianu, est chitarra, isparghinada massimamente in su meridione. S'àtera, chi l'impreamus in sas leadas nostras, est chiterra, e in carchi zona finas ghiterra. Est unu de sos pagos vocàbulos chi benint dae su cadalanu de S'Alighera, e non deretu dae sa penìsula ibèrica. In sa tzitadina difatis si narat ghiterra, chi de parte sua derivat dae su cadalanu guiterra. Est lògicu, comente amus naradu àteras bortas, chi ambas duas paràulas sunt sardas, e ambas si podent e depent impreare in s'isci'itura. Ma a dae chi nos abbisòngiat una forma ùnica, pro impreos iscientìficos, ponimus pro unu tratadu de mùsica, pro esempru, tando unu sèberu tocat de lu fàghere. Pro su chi pertocat s'istòria de sa paràula cheret ammentadu chi chiterra at prus traditzione e, in prus, si leamus in cunsideru cussas formas de mùsica populare, chi sunt nàschidas e pàschidas in sas leadas nostras, comente su càntigu a chiterra, est pròpriu custa forma cun sa -e- chi forsis est de prefèrrere. Ammentamus in fines chi sa "marna" de sas paràulas europeas pro chiterra: inglesu guitar, frantzesu guitare, ispagnolu guitarra, tedescu Gitarre est su gregu antigu KHITÀRA.

Torna all'inizio del contenuto