Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 

Informazioni sull'opera

TESTO


CUMPAGNOS DE IAZU
(disterrados-emigrantes)

Sa gherra in trincea fit agabbada guasi un'annu como e-i sos sordados
pistos

istracos e cun s'arva longa si 'ndhe fint torrados a domo insoro. E comente sutzedit
adapoi de onzi gherra
niedas omines
no apena aiant assazadu su mandhigu lanzu de
familia
penseint ch'esseret mezus de si ch'andhare a ateras terras in chirca de tribagliu
e de fortuna.. Si tramanueint
si feteint s'arva e
cun pegos istratzos a codhu
partenit
peri sas andheras de su mundhu mai connotas. Fintzas Totoi parteit. Totoi no aiat fatu sa
gherra contr'a s'austriacu ca no lu leeint pro sa petza bascia. Ma sa die chi parteit pro
andhare in Merica
sa cara sua larga e rugia che fogu
sos ogios ammuntados dae
pibiristas pesantes
issu pariat ch'esseret andhendhe a atacare s'inimigu
impetorridu e
detzisu. E comente li sutzediat e li sutzedit fintzas oe ni sos mamentos prus importantes
de sa vida
cun duos podhighes mugiaiat su nasu bellu rassu e
cun sa manu manca
si
frigaiat sa coscia manca matessi. Larentu
connadu sou
mancu torradu dae su Carso e
dae sa Marna
abbaidendhe su 'inu intro sa tatza in color'e oro
nerzeit a isporcidos: "E
tandho Totò
non ti piaghet a iscardire sos setzidorzos de Piata Mazore?". "No
non mi
piaghet"
rispondheit Totoi
a Nova Giorca, in Merica, b'at ite fagher dinari che-i sa
paza, imbetzes inoghe sa paza la faghimos cun duas sisinas de terra miserabile
. "Si est
gai Totò'
a Nova Giorca bi 'enzo deo puru e saludu!" Nova Giorca fit sa tzitade inue
sos pedidores fint ricos prus de su pastore ricu ch'in Piata Mazore cuntrataiat sos
pasculos de su monte.
Prepareint sos pabilos e
unu manzanu de austu
bestidos cun sa 'este niedha de
muda
incasciada in conca sa berrita e bettada a codhu sa bertula cun tres pilotas de
casu
bator giobos de sarditza e un'infurrada 'e pane friscu
parteint sena s'ismentigare
de si giugher fatu unu fiascu de 'inu 'onu. S'istradone pro andhare a s'istatzione de
Giave fit 'arria e piubere
unu piubere gai fine e biancu che simula chi sa 'este niedha
in
goi
benzeit bianca nida. Colada sa prima 'idha
intopeint duos omines mudados che a
issos. "Saludu
bona zente
e a ue sezis andhendhe
pregunteint sos duos a Totoi e
Larentu". "A Nova Giorca
in Merica
in chirca de fortuna"
rispondheint. " E fintzas
nois e chi Santu Antine nos azuet". Su sole cardu feriat che lampu a Totoi afaca a
monte matzone
. Sueradu fitzas a su niudhu
s'imbrossineit subra unu muntone de
giara; 'ndhe 'ogheit dae sa bertula pane e casu e cumbideit sos amigos de 'iazu

ponindhesi a mandhigare. Sos duos amigos noos atzeteint su cumbidu
ma Larentu
fichindhe sos ogios a insegus
abaideit su campanile cun su rellozu lughidu che oro e

prus atesu
torreit a bider sas tulas e-i su bestiamine pasidu pasculendhe. Dae pettorras
li 'esseit unu suspiru chi pariat unu saludu 'e nave. "E finindhela
Lare'
su ch'est
lassadu est lassadu"
nerseit Totoi. "Como nos aisetat sa Merica e inie b'at fortuna e
tribagliu." "No est beru" nerzeit faedhendhe cun sos duos
chi mandhighendhe pane e
casu
murmuteint chi emmo. Totoi 'ndhe 'ogheit dae su corpette una cascita 'e rellozu e
nerzeit: "Ohè zente! Inoghe bisonzat de nos ispiciare
si no perdimos su trenu" Leeint
luego sas bertulas e s'avieint. S'istatzione est sa prima frimmada de su 'iazu longu
insoro. Fit un'istatzione minoredha-minoredha cun s'ortighedhu de caule e de chibudha


sa provista de su cab'istatzione. Unu de sa tropa pregunteit a un'ominedhu totu cicia
cun filos de oro e cun sos mustatzos che-i sos de su Re:"Maistru
a ite ora partit su trenu
pro andhare a Merica?" E-i cudhu rispondliet: "Ma ite
azis gana de leare in giru?" Totoi
s'acurtzieit: "Maistru
abaidet chi nois non cherimos leare in giru a niuiu. Nois de aberu
semus andhendhe a Nova Giorca in chirca de fortuna e timis cherrer ischire si su trenu
passat inoghe." Su cab'istatzione aferreit un'ala 'e mustatzu chi aiat cumintzadu a si
tremere: "Iscurtade
pisedhos
inoghe passat unu tremi chi bo che giughet a Terranoa
ma
pro andhare a Merica tevides colare su mare
s'estero
su mare alu e si no che colades a
fundhu
dae inoghe a unu mese azis a lomper a Merica". Totoi poderendhesi sas
pibiristas pesosas: "Perdeu santu
e deo chi la creia prus afaca custa Merica!" "A donzi
manera grascias a bois su matessi e si bos poto cumbidare..." e
peristantu
'ndhe fit
boghendhe dae sa bertula su fiascu 'e su 'inu
già mesu boidu. Su cab'istatzione
bortendheh sas palas rifiutat su 'inu ca in servitziu non bufat e si ch'istegiat cun sos
mustatzos como liberos de si mover a piaghere. Passeit su trenu e adapoi de pag'ora
arriveint a Terranoa. Pro primu bideint su mare e Totoi ispantadu fatu
narat: "Andhe si
esseret totu 'inu". S'imbarcheint e lompidos a s'atera bandha
pigheint in dun'ateru
trenu
in mesu a zente noa chi s'abaidaiant che bestias raras custos bator omines in
berrita e bertula. "Dae inue 'enides"- pregunteit unu. "Dae Sardigna" - rispondheit
Totoi. "E andhamos in Merica a chircare fortuna". "Mama mia
acò sos bandhidos"

nerzeit ridindhesindhe una signorina prosperosa e pili brundha
chi dae ora abaidaiat de
continu sos duos amigos de 'iazu chi
mudos che trotza
pipaiant su zigarru a fog'a
intro. Totoi
abbaidendhesila totu inchizadu
li nerzeit: "Oh pise'! Sos bandhidos bi sunt
in Sardigna comente b'ant a esser in bidha tua. Nois semus pobera zente ca sa terra
nostra est prus pobera de a nois e no nos podet dare ite mandhigare; ma si no la tocas
est comente chi nos toches a mama nostra. Cumpresos nos semus
pro santu Antine
protetore?" Sa signorina tota infartada fata
dae cussu mamentu abaideit a chiz'a terra.
Intantu Larentu como si fit sighindhe cun sos ogios sas tancas e-i sos montes chi che
colaiant furridos che bentu e Totoi
umpare a sos ateros duos amigos si la cantaiant a
mutetos. E gai arriveint a sa frontiera. "Ischidadindhe
Lare' - abboghineit Totoi - "chi
semus arrivendhe a Merica". Sos de sa dugana Isvitzera
cun sa divisa biaita
pigheint in
su trenu e pregunteint: "Passport
passport". Sos battor sardos 'ndhe 'ogheint sos
pabilos dae sas bertulas e-i sos duganeris in fraizesu pregunteint: "Sezis andhendhe a
sos Istados Aunidos?" E Totoi: "A Nova Giorca a chircare fortuna". Su duganeri si
l'abbaideit dae conca fin'a pes. Custu fit unu petz' 'e omine pili brundhu
cun duas
manos chi pariant taedhas o perras de 'oe. "Apo cumpresu" - torreit a narrer su
duganeri- "A New York - e vos bagages?" Totoi si 'ndhe peseit reu e prus inchizadu
che mai
nerzeit: "Ohè giovanoto
abbaida comente faedhas un'atera '0rta e chirca de no
ofendher sa zente. Bagassas ant a esser mama tua e sorre tua. Grascias a Deus
mama
mia at corcadu cun babbu meu ebia". Su duganeri chena cumprendher nudha de su
ch'aiat nadu Totoi
artzeit sa manu pro si ratare su nasu e Totoi penseit bene de si
torrare a setzer. Su giovanu zigante brundhu forrogeit intro sas bertulas e bidu chi b'aiat
pane
casu e binu
los feteit passare. Candho su trenu torreit a partire
Totoi

ridiridhesindhe
nerzeit: "Si no aiat fatu partire su trenu luego
bi l'aia fattu 'ider deo a-i
cussu mandhiga farre."
E-i sa note
una note pasida
cun duna luna chi s'ispigiaiat in dunu pogiu mannu a
inghiriu a su cale fioriant mizas e mizas lughes de una tzitade; sa note
fia nendhe
che
los giuteit a Ginevra. Larentu nerzeit: "Inoghe che passamos sa note e bisonzat de nos
chircare logu a drommire". Issu s'acortziat a unu servidore. In gherra aiat imparadu
carchi peraula de frantzesu. "Nous voler dormir". Su servidore los acumpagnat peri una
carrela longa e piena de lumeras a un'ostera de colore 'irde
cun dun'iscrita lughente
rugia
chi naraiat: "Hotello Bellevue". Totoi si frimmeit ispantadu. Sa cara sua si feteit
prus rugia. "Nostra Signora de Bombei!
custa est bella - sas peraulas
lughentes: Hotello
restorante
restorante Hoteilo
Hotello restorante". Già 'ndhe 'ogant a
pizu oe de inveos! Ba'
intramos tandho! Intrernt e rifiuteint su cumbidu a s'ostera. Su
inari fit pagu e lis teviat bastare fintzas a Nova Giorca. E domandheit ite drommire
ebia. Un'omine sicu chelinna
su padronu
deit a sos duos amigos de 'iazu unu numeru
e a Totoi e Larentu
un'ateru. "Chambre trentun". Lare'
as intesu 'ene? "Emmo
Totò' già
apo intesu 'ene. Feteint tres pianos de iscalas. Totoi pensaiat a s'iscrita luminosa chi
l'aiat ispantadu meda. E a pagu a pagu su giogu de sas lughes e-i sas peraulas de
prublitzidade li fint cunfundhindhe su chervedhu istracu. "Arratz' 'e 'inbentu
pensaiat
pighendhe sas iscalas "Hotello restorante". Ma ite numeru nos at dadu cudh'omine
lanzotu! Trenton
trenon
trenonon. Beh! est mezus a cumintzare a contare sos numeros
de sos apusentos. On - don - tron - quattron - diecion
diciotton
venton....Custu est
s'apusentu nostru. Venton! E si frimmeit. "Lare
mi s'appusentu nostru!"."Ma no aiat
nadu trenton" - nerzeit Larentu ". "Ma siguru 'ndhe ses?" "Ma...siguru...siguru...! "E
impipadindhe: venton o trenton est su matessi; bastet chi b'epat unu letu pro drommire."
E nendhe gai
Totoi aberzeit sa gianna. Una candheledha faghiat una lughe debile

debile. In totue b'aiat umbras e a s'imbola - imbola e a prapidos
Totoi agateit su letu.
Bae in ora mala, arratz'e lughe; fora est fintzas tropu e inoghe nudha! Totu pro
coglionare sa zente. Su letu fit de linna.
Lare'
est de linna comente su 'e domo"
Beh!
ispozamonos impresse chi cussu 'iazu m'at istracadu e abbulluzadu. Cuminzeit a
s'ispozare e candho fit nudu comente sa mama l'aiat fatu, si che carteit intro
s'ammuntu. Isterrindhe bratzos e ancas pro s'achidare, s'abizeit de no esser solu in su
letu. Cun dunu bratzu aiat tocadu un'ateru bratzu.
Lare
inoghe ch'at atera zente -
nerzeit a su connadu chi si fit alu ispozendhe. "Amos fadhidu apusentu de aberu". E
Larentu: "Ti lu narai deo? E-i como comente faghimos?" Oramai che semus e
ch'istamos. Su letu tantu già est mannu e si custu si 'ndh'at a ischidare
l'amos a narrer
chi s'ostera est piena che ou e nos semus tevidos agiustare inoghe.. Deo peristantu
isterro sas bertulas e m'imbrossino in terra." Larentu isterridas sa berrulas si che
corcheit subra. "Bona note
Totò e bonu pasu!" "Bona note
Lare!" Totoi
però
non fit
tranchigliu meda cun cussa cumpagnia a costas. No est chi timerat chi cussu compagnu
de letu li ponzerat burzas; non fit solu e Larentu aiat punzos de ferru chi faghiant sonare
su miserere. Solu chi unu furisteri mai connotu est semper unu furisteri. Illongheit alu
un'anca e-i s'ateru resteit frimmu
sicu e pistu. "Larè
Larè". "Ma ite diaulu cheres?
Lassami drommire in paghe
Madonna 'e su Paradisu!" "Larè
custu fatu cumintzat a mi

dare fastizu. Custu chi est afaca a mie l'apo tocadu una 'orta e non si movet nemmancu
e deo che so ruendhe dae su letu"
E tue narabilu a si ch'istegiare
. "E poi est fritu che
nie...!". "E iscardidilu tue
ufà mi'!" Totoi si teviat acuntentare
ma a-i cussu bi lu
teviat narrer de li lassare unui pagu 'e logu in su letu. Lu tocheist un'atera 'orta cun su pè
e poi un'atera 'orta ancora: "nà
compà
istegiatiche pro piaghete; già est beru chi so
picocu
ma deo puru apo diritu a unui pagu 'e logu. Cudhu mancu si moveit
né tuncieit

comente chi sas peraulas de Totoi esserent nadas a unu muru. A-i custu puntu Totoi si
fit alu isfadadu e-i como bisonzait de esser prus detzisu
perdeu santu! Fit guasi
pensendhe de li dare unu carche
candho sa gianna s'aberzeit pianu
pianu. Totoi
chentza torrare alenu
'ndh'ischideit torra a Larentu
nendheli de si cagliare e de
abbaidare. In su silentziu duas boghighedhas s'intendhiant nendhe: "Mon amour
ici
sommes seuls - dicia mia istimada
inoghe semus solos"; "Qui Gaston
vreiment seuls - emmo

Gastone
de aberu solos". Su camereri cun sa camerera cumintzeint a si 'asare
e a si carignare cun risidos e suspiros de coro. Su digugliu
però
addureit pagu
ca su
camereri
chi teviat esser de samben bonu
cherfeit narrer cun sas manos prus de su chi
podiat narrer cun sos basos. "Oh! Gaston
prò amore de su mortu!"
Sos battor meses passados dae Larentu in trincea
afaca a su ' e tres regimentos de
fanteria fratzesu
l'aiant fatu imparare unu pagu de limba furistera (fratzesa). Sa peraula
mort
inie l'aiat intesa fentomare unu bene de 'ortas. "Toto"
nerzeit cun sa 'oghe
atogada -"su ch'est afaca a tie est unu mortu". Totoi fit 'arriu de emotziones
ammuntonadas a de die e a de note. Intendheit s'ischina fatendhesi frita che nie e
tichirrieit: "mama mia
mama mia
unu mortau!!!" Larentu si 'ndhe fit alu pesadu e Totoi
in dilliriu
cun su lentolu imboligadu in perrias
aboghineit ancora:"Mama mia
Santu
Antine meu
azuademi!!!". Sos duos amorados
isprammados dae sa vista
no ischeint
in su mamentu ite fagber e-i sos ogios insoro
alladherados
lugheint
ma pro un'atimu
ebia. Ca candho Totoi
oramai in pè subra su letu
tichirrieit sa timoria sua a sa 'e tres
bortas
sa femina tichirrieit issa puru: "su motu si 'dh'est pesadu
su mortu si 'ndh'est
pesadu'" e fueit ispasumada fata sighida dae Gastone
s'amoradu sou. A s'aberta de sa
gianna
peristantu
sa lughe ch'intreit
feteit bider a Larentu chi
aferradas sa bertulas
no
abbasteit a currer e
Totoi chi
mancari assuconadu fatu
si fit ponindhe sos cartzones.
Sos tichrrios de sos camereris s'intendhiant peri sas iscalas; sas giannas de sos
apusentos s'aberzeint che lampu e in medas limbas sa zente pregunteit ite fit sutzessu.
Su cadavere nudu e cun sa cara in colore de chera pariat chi sindh'esseret ridindhe de
totu s'abolotu fatu pro neghe sua. E Totoi
cun sos cartzones a s'imbesse (sa braghetta a
insegus e-i su 'e segus a denanti)
chentza si poder mover a sa 'ereta
cun sa cara biaita
e-i su coro in buca
fuindhe rueit in su primu iscalinu. "Abbaida custu semu 'e ferida in
fronte?"
mi narat- "custu est s'ammentu de cussa note; s'ammentu de Ginevra
candho
nos frimmemus
deo e Larentu
andhendhe a Nova Giorca in chirca 'e fortuna
candho
finida sa gherra
sos sordados si 'ndhe torreint a domo insoro
unu pagu pistos e'istracos
e cun s'arva longa; e
candho apena assazadu su mandhigu poberu de familia
medas
penseint chi fit mezus de si ch'andhare a chircare tribagliu e fortuna in ateras terras
furisteras.

SCHEDA DELL'OPERA
Titolo CUMPAGNOS DE IAZU
Sezione  
Autore Istevene Arru
Nome C2004002
Anno 2004 
Argomento  
Descrizione  
Lingua  
Editore Premio Ozieri
Contributore TecnoService
Tipo  
Formato  
Fonte Premio Ozieri
Relazione Concorso Premio Ozieri 2004 
Copertura Italia, Sardegna, Logudoro
Diritti Comune di Ozieri - Premio Ozieri
Analisi del Testo  

Novità

NOVITA'

Epigrafia Giudicale. Sant’Antioco di Bisarcio: un’epigrafe commemorativa (1190-95)

 di Gian Gabriele Cau

 

Il saggio è stato pubblicato in  «Sardegna Antica: culture mediterranee», n. 50 (2016), pp. 35-42.

 

 

In una precedente occasione, sulle pagine di questa rivista, si è trattato di una iscrizione graffita nella chiesa di S. Antioco di Bisarcio, in agro di Ozieri. Si presentò, allora, uno studio sull’epigrafe

NOVITA'

Un inedito simulacro del Cristo Risorto (1780 circa) di Giuseppe Antonio Lonis, nella chiesa di S. Lucia di Ozieri

di Gian Gabriele Cau

 

Nel primo numero della «Voce del Logudoro» di quest’anno (VdL 22 gennaio) si dava notizia di cinque inediti simulacri del patrimonio di arte sacra di Ozieri, attribuiti, sulla base dell’analisi stilistica, a Giuseppe Antonio Lonis concordemente considerato dalla critica il massimo rappresentante dell’arte scultoria in Sardegna della seconda metà del Settecento.

Eventi e Iniziative

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: PREMIASCIONE ONLINE!

SAPADU SU 27 DE FREARZU, A ORA DE SAS 17,00 PREMIASCIONE CUN DIRETTA ONLINE YOUTUBE DE SA 61^ EDITZIONE DE SU PREMIU OTIERI

Pro bider sa diretta clicca custu: Youtube Premio Ozieri

OTIERI: SA PATRIA DE SA POESIA

PRIMO PIANO

SEMIFINALE POETRY SLAM SARDEGNA 2020

col patrocinio del Premio Ozieri di Letteratura Sarda ed il Comune di Ozieri, ospiteremo la Semifinale del Poetry Slam Sardegna.

Venerdì 11 settembre, CAMPETTI SAN GAVINO, ORE 20,00 - Ingresso libero
(ATTENZIONE: IN CASO DI MALTEMPO L'EVENTO SI TERRA' AL TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI")
L'evento è parte integrante del ricco programma della 61^ edizione del premio Ozieri di Letteratura Sarda ed inserito nel cartellone della manifestazione “ESTIAMO IN PIAZZA 2020”, organizzata dal comune di Ozieri.

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: SOS PREMIADOS

PREMIO OZIERI - 61a Edizione 2020

 

V E R B A L E    D E    S A    G I U R I A

 

Sos premiados

Setzione 1 - Poesia Sarda «Antoni Sanna»

  1. Giovanni Fiori: In su montiju meu
  2. Gian Bernardo Piroddi: Comente artizaias tue
  3. Pier Giuseppe Branca: Istadera de su mundu

 

PRIMO PIANO

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA, PREMIAZIONE DEGLI AUTORI E RECITA DEI LAVORI.

OZIERI, SABATO 29 FEBBRAIO 2020 - TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI", ORE 15,30

Ospiti:

i poeti premiati nelle 3 sezioni del bando, Banda Brigata Sassari, Giuseppe Meloni (storico), Salvatore Ligios (fotografo/editore),

Torna all'inizio del contenuto