Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 

Informazioni sull'opera

TESTO


CANDO CANTAIAN SAS CHIGULAS

Su sero primu
su babbu
Dominigu Mele
cun sos fizos
Antoni
de seig'annos e Giuanne

de battoldighi
fin andados a s'alzola
pro tentare su remialzu de su laore chi devian
incunzare su manzanu. Tottu sos messajos faghian gai
timende chi calcunu de issos
matessi
haerat fattu su lodde furendesinde calchi mannuju. Sa mama
Lughia Sanna
cun
sas duas fizas: Franzisca de doig'annos
e Nena de degne bidu chi fin'imbaradas solas
si
fin colcadas chitto. Nena essende sa pius minore
fid'unu pagu imberriada dae totta sa
familia. Pro issa
vivere in campagna fit sa cosa pius bella e naturale de su mundu.
Li piaghiat meda a giogare cun sos canes. A cua cua
curriat cun issos
e si los giughiat a
cumpagnia fatt'a sas arveghes. In istiu fid'issa chi faghiat istulare custas e las bettaiat a
meriagu a s'ora de su caldu meda: cando fin pasculende
si seziat subrt'a unu crastu
mannu pro las poder bider tottu.
No' li mancaiat mai dae brazzos una pùppa de istrazzu cosìda dae sa mama; la drommiat
cantendeli sas ninnas nannas chi haiat imparadu dae custa. Nde li cantaiat chimai
ma sa
pius chi li piaghiat fit sa chi faghiat: Ispiza ispiza
pilu de oro
s'inamoradu ti 'enzat a
domo.lispiza ispiza
pilu de prata
s'inamoradu ti 'enzat affaca...
Connoschiat bene sas tancas chi tenian in affitu e
cando non deviat tentare sas arveghes

si leaiat a "Saetta" e las giraiat tottu cantas. Si su babbu e sos frades fin messende
a
caddu a i custa
lis giughiat s'abba frisca.
Saetta fid'una puddedra
fiza de babbu e mama de razza sarda; non fit meda madura
ma
fit bene tenta
mandighende bonas musettas de fena: pariat unu caddu de valore
cun su
pilu luzzighi che ispiju. Cussu nomene bi l'haiat dadu Nena
ca cando fit naschida si nde fit
pesada gai in presse chi Giuanne haiat fattu: "mancu chi siat una saetta... e a sa pizzinna
non che li fit bintradu in un'orija e bessid'in s'attera. A su momentu de seberare su
nomene pronta haiat nadu: "Li ponimus Saetta". Dae sa die
sa puddedra 'enit giamada
Saetta
e mustrat de tenner fide a su nomene chi Nena l'hat dadu
bidu chi currit che
bentu. Fit naschida pagas dies poi chi sa familia de Nena si fid'allovronzada in campagna

ca in sa domo de idda
unu notte
cando fin colcados
nde fit faladu su sostre de sa cosina.
De domo non nde teniat attera
e i sa pinneta fit bistadu s'amparu insoro.
Nena
tando
teniat sett'annos e Saetta oe nde teniat guasi trese e puru
si fit de su
padronu de tancas e de bestiamene
pro issa fit sa sua... e guai a chie bi la toccaiat!
Dae cando Saetta fit pudderighedda
su babbu bi la faghiat carignare
e appenas podiat
tenner su pesu sou che l'haiat posta a caddu. S'omine
cun d'una manu traende s'animale
e cun s'attera mantenzende sa pizzinna
pro no' iscradiare a ischina nuda
chenza lu
cherrer
l'haian domada.
Tra Nena e Saetta b'haiat un intendimentu fora 'e misura
ca proite cando sa pizzinna
faeddaiat
sa puddedra poniat mente in tottu e in pes tottu. Comente faghian a si
comprendere
l'ischian solu issas. Appenas Nena poniat pe' in sa giaga de sa pinnetta

agattaiat s'animale imbarendela e
si non bi fit
tando fit sa pizzinna chi lu chilcaiat. Si issa
bi pigaiat a caddu cuntenta e sigura
atteretantu non faghiat sa sorre. Custa la timiat a frea
e Saetta
chi l'haiat cumpresu
cando si li poniat a caddu non fit pius' cudd'animale
masèdu ca
ficchendesi o istustinendesi
faghiat de de tottu pro nde la fagher falare. Una
die
inchiettendesi gai
Franzisca fit rutta de mala manera
e dae tando non b'haiat
remediu de bi la fagher manc'acculziare. Nena
in coro sou
fit cuntenta
ca niunu che li
leaiat dae conca chi Saetta non fit sa sua e
finzas cando
si ponian a caddu su babbu o
sos frades
los brigaiat
lamentendesi chi fin troppu pesantes. Su notte pensende a tottu
custas cosas bellas
Nena si che drommit.
Sa mama
colcada in su pesadolzu accostazu a su sou
fit pensende a chimai atteras
cosas
cando li currit in mente chi su pane fit finidu
e si su difattu sos omines trebbiaian

issa deviat giagare su latte
e de sas pizzinnas
una deviat tentare sa roba
s'attera

aggiuare a issa a nde talare su labiolu dae subra sa tribide e a reduire su casu e i su
regottu in sas biscos. lotta notte si morigat su calveddu chilchende chie podet pigare a
bidda a comporare su pane. Primu già lu faghiat in domo... ma su furru fid'in sa cosìna e
non si bi podiat bintrare
pro cussu nde fin comporende una deghina de chilos dogni battor
dies. Cust'oriolu non li fagher serrar' oju in totta notte
e si nde pesat appenas faghet
lugh'e die.
Cando recuit su maridu a leare sas sacchettas pro ponner su laòre e i sos fizos a murgher'
sa roba
issa li faghet presente sa chistione. Dominigu tenet presse
luego toccat a issos

e da chi intendet chi non b'hat una ranza de pane
rispondet a sa muzere: "Dae s'alzola
non si podet mover niunu. L'ischis chi Giuanne ch'imbolat sos mannujos e Antoni
cun sa
budiòla
los isolvet pro che los bettare in sa 'ucca de sa trebbia e deo dev'stare in sa
bucchetta pro insacchettare. "B'hat solu unu modu pro falare su pane da' 'idda: mandare a
Nena
'ischid' inu'est su furru
e cun Saetta est sigura comente chi siat cun megus o cun
tegus: una morit pro s'attera!" concluit. A Lughìa si li ficchin sos pilos: unu est a la 'ider a
caddu in campagna
sutta s'oju insoro... s'atteru est a fidare una criadura de deg'annos a
sa sola
fattendeli fagher duas oras de caminu! Si 'oltat a su maridu che un'ispada de
Fioravanti
cun custas peraulas: "Colz'e malevadadu a tie si faghes cussu... Benemeu!...
Pessa a tottu su chi li podet capitare... S'ebba si podet assultare... Podet fagher
calch'incontru malu!" Dominigu devet torrare a s'alzola e i sa muzere chi no
e issu chi
emmo
seddat su caddu.
Lughìa si resinnat
e a dolu sou mannu 'e coro preparat sas sacchettas biancas de su
pane
e che las ponet intro sa bertula. Giamat a Nena
ch'est in s'aidu de sa mandra
umpare a sa sorre abbaidende chi non ch'essat calc'arveghe. Custa 'enit currende
e
cand'intendet chi devet andare a bidda a caddu a Saetta
dat unu ticchirriu mannu de
cuntentesa
chi l'intenden puru sos frades
sa cale
pensan a calchi cosa chi l'hat nadu su
babbu
e bi ponen pag'afficu. Su babbu che ponet sa fiza a caddu
li da sa briglia in
manos
li frimmat bene sos pese in sas s'istaffas e li faghet mill'avvertenzias: "Non ti
frimmes cun niunu... Non ti nde fales dae caddu sizu che cando arrivis a su furru" e
atteras e atteras. Dat poi unu colpittu a curumos de Saetta e
pizzinna e caddu

s'incaminan. Franzisca cando 'idet sa sorre passende acculzu a sa mandra la preguntat:
A ue ses andende Nenè?
Custa
totta trofighendesi
rispondet: "A bidda
male...! male...!
Tue non bi 'enis..." Sos frades si nd'adderettan che alluttos
lassan sas cannadas e
ch'essin a fora giamende: "Né... Né..." e la pissighin in caminu. "Torr'insegus
ite t'hat
bennidu oe a cherrer girare goi chitto?" Li faghet Antoni
e Giuanne isterret sos brazzos
pro nde la falare. In cussu arrivit su babbu e lis narat: "Lassadel'istare
Est andende a
bidda a comporare su pane chi non bi nd'hat unu bicculu mancu a Narrar Missa e
bidu chi
oe niunu de nois podet fuire
so mandende a issa".
Sos piseddos imbaran siccos: su babbu
gai timorizzosu cun issos
ma de pius cun sas
fizas
oe che mandat una criadura de deg'annos a s'ibaranu... Antoni lassat sa briglia

Giuanne c'adderettat sa sorraredda a caddu e
mudos e chiettos
chenza dare cara a su
babbu torran' a sa mandra. S'omine faghet un'attera avvertenzia a sa fiza e torrat
impissegus. Dad'un'ojada a sa muzere
sezida in su cubone de sa pinnetta
pianghende a
conc'in manu
leat sas sacchettas e s'avviat a s'alzola boghiende a sos fizos: "Movidebos
a bennere
chi luego toccad'a nois". Custos finin de murgher e che dimonios pigan a sa
pinnetta e
isvagantende su latte in su labiolu lean a boghes sa mama
chi fid'issa sa chi si
deviat impugnìre pro non mandare a Nena a bidda. Sa
femina pianghende
s'abbaidat sos
fizos nende: "Hazis rejone
ite mama de pabanzolu chi so 'istada mandende
cuss'animedda in mesu a su perigulu..." E sighit a pianghere che i sa Madalena.
Nena
mantenzende forte sa briglia
fit cuntenta che cicciri: non resessit a cumprender
proite sa mama e i sos frades han fattu tant'abolottu. Agattat chimai zente chi connoschet
e
cando la preguntan a ue est andende
issa rispondet che femina manna: "A comporare

su pane". Sos pius pensan chi de seguru su babbu o calchi frade est fatt'a issa e bi ponen
pag'afficu
e poi chie goi
chie gai
tened' oriolos pro contu sou e luego sa pizzinna lis falat
de mente.
Nena est caminende pasida pavida. S'abbaidat a un oru e s'atteru de su caminu: paret sa
padrona de tottu sas campagnas chi est bidende e
intro de isse
guasi guasi
si lu creet.
S'iscultat bene sas chigulas chi
cantende a tottu cantare
paren chi cuntentas la sian
saludende. Pro unu bonu trattu sighit su trobagliu de sas frammigulas chi
lestras
sun
carrende mandigu a sa tana. S'assultat unu pagu
cando
una colora niedda madura
passat sutta sos pes de Saetta ma
da chi 'idet chi si che currit sutt'a unu crastu

s'appasigat. Cantad'a boghe tirada su Bandu De Frola. Est acculzu a bidda
sutt'a Raffu

cand'agattat a Bainzu
un amigu de sos frades
chi 'enit a sa pinneta e bi mandigat a
s'ispissa. Pro cussu
da chi issu puru la preguntat a ue est andende
rispondet e narat
tottu chenza peruna maliscia.
Intrende in bidda est pius russa che longa
tottu sos pizzinnos chi la 'iden si l'abbaidan a
ojos imbambarriados
zelozos melzos de 'ider una pizzinna finzas pius minore de issos a
caddu a sa sola. Arrivida a su piazzale de su furru si ponet a boghes giamende a tiu
Larentu
su padronu
pro nde l'aggiuare a falare. Custu nd'essit currende
rujiu che puddu
ca fid'in bucca 'e furru e
dadu chi la connoschet dae cando est naschida
bidendela a sa
sola
la preguntat inue est su babbu. Nena
tott'illaghende in palas
li rispondet chi non
b'est...e
meraculu non falat cosa a s'omine! Tra isse si narat chi non pessaiat mai chi
Lughia e Dominigu esseran bistados gai isconcados a mandare una criadura sola da una
campagna
chi b'haiat un'ora de caminu a bennere e una a torrare. Lassa chi lis esseran
bintrados sutta
chi gia bi lis daiat issu un'andada e una 'ennida! Ponet luego su pane in
sas sacchettas e i custas intro sa bertula e
a una brazzada
poi de l'haer dadu unu filone
in manu
che ponet a Nena a caddu. Issu puru che unu babbu li faghet mll'avvertenzias:
de non si nde falare dae caddu pro perunu motivu
e de non si frimmare cun zente chi non
connoschet. Da chi che 'idet sa pizzinna andende
pregat chi non li capitet perunu male.
Torrendesi
como si narat tra isse: "Si su babbu e i sa mama l'han mandada sola
hanaer'appidu bonos motivos. Los connosco una vida
sun zente 'ona e de assentu
solu
chi cussa criadura a sa sola!"... si ripitit de nou.
Nena
a una manu mantenzende sa briglia
in s'attera su filone
torrat impissegus. Agattat
sos pizzinnos de primu chi si l'abbaidan arrennegados che cane
e chilcan de pungher' su
caddu cun d'unu roccu e de l'assucconare pro nde la fagher ruere. Saetta dobbat una
pajia de calches e i custos fuin gai in presse chi non los tenet mancu sa fusilada. Nena si
nde riet e luego che sun fora de 'idda. Sutt'a Raffu torrat agattare a Bainzu
custu la
frimmat e mantenzendeli sa briglia cun d'una manu li narat: "Nenè... has'a esser sidìda

si'enis a sa pinneta mia ti dò a biere
e poi falamus umpare a sa pinnetta"... Sa pizzinna li
rispondet chi su babbu
l'ad'avvèrtida de non si nde falare dae caddu pro perunu motivu
e
chilcat de che li leare sa manu dae sa briglia. Custu tando
isterret sos brazzos pro nde la
tirare dae caddu
e Nena si ponet a ticchirrios nende: "Noo...Noo..." Cand'intendet sos
ticchirrios de Nena
su caddu
che una vera saetta
dat pagu pagu s'iscostoìda
alzat in
altu sos pes de nanti e Bainzu che ruet in terra. Da chi lu 'idet ruttu cominzat a currere e si
frimmat solu cando su perigulu est passadu. Sa pizzinna bene mantesa a sa briglia

pianghende a tottu piangere
arrivit a sa pinneta. A cantu a cantu sa mama e i sa sorre
resessin a nde la falare dae caddu. Sas manareddas sun tetteras e a unu ganzu
paren
incadenadas a sa briglia. Sa femina
assultada e cun su tuddu unu prammu
pianghende
issa puru che la colcat. Tentat de la porrogare
hat cumpresu c'hat suzzesu cosa grave

ma Nena resessit a narrar solu: "Bainzu... Bainzu..." Chenza narrar nudda a sa mama

Franzisca che currit a s'alzola e
cun s'alènu culzu
narat a su babbu: "Nena est bennida
da' idda pianghende!". S'omine iscappat sa sacchetta de su trigu chi fit prendende e si
ponet a currere s'oru de sa pinneta. Giuanne e Antoni
cando 'iden su babbu currende gai


lassan tottu issos pupu e ponen fattu. Che colan su babbu
e arrivin a sa pinneta a un
alènu e cun milli oriolos malos in conca.
Cando iden cuss'iscammentu e mama e fiza pianghende
naran a su babbu
arrividu tando
tando: "Cuntentu ses como?... La devias mandare pro forza!... Oe
Podiamus mandigare
finzas solu oso a tostu!... L'ischias chi fidi un arriscu a mandare a Mena a sa sola... Ma
tue no
gia fit cun Saetta... Chissà ite tottu lis hat suzzessu"... S'omine nd'est trassitu

totta s'ora giughiat su coro troffiga troffiga
ma isperaiat de andare tottu 'ene. Non
rispondet a sos fizos
e si lassat brigare che una criadura. S'acculziat a Mena
colcada in
su pesadolzu
e cominzad'a la preguntare. Pianu pianu custa
pianghende ancora a
succutu e
a limba presa
li narat pane pane :inu 'inu su chi fit fattende Bainzu.
Sos frades
cand'intenden su nomene de s'amigu insoro l'iscultan primu
attronitados e
poi
cun su vele in dentes ch'essin currende dae sa pinneta. Su babbu
nieddu che code

cretende che i sos fizos
chi Bainzu hat fattu cosa mala a sa fiza
ch'essit issu puru. Antoni
e Giuanne sun già in sa giaga
a caddu a sa mama de Saetta cando lis boghiat: "Faghide
unu trobagliu nettu... Mai in vida sua
haiat tentu o fattu tennere a sos fizos tale
cumportamentu. Ma custa fidi una cosa troppu fea e cheriat fatta pagare e no' solu gai..."
Saetta
sempre acculzu a sa janna de sa pinnetta
pariat imbarende notiscias bonas.
Franzisca proat a che la giagarare ma issa non si brulligat. Non si lassat ponner mancu sa
musetta piena de fena finzas a serantina
cando 'essit Nena e si la carignat nendeli:
Mandiga chi poi falamus a funtana!
Sos bonos cristianos in s'alzola
haian acabidadu su
trigu chi bi fid'imbaradu a trebbiare e Dominigu
iscugendesi
lis haiat nadu chi si fit sentida
male sa muzere.
In bidda s'in crasa besseit sa 'oghe chi a Bainzu S. l'haiat traginadu s'ebba. L'haian postu
pius de trinta puntos in cara e fit pistu in totta sa persone
cun costas cannidas
un'anca
truncada e male postu in puntos delicados...
Si nd'hat bidu una...
naraian in chimai. Nena cando li passat s'assultu narat a sos
frades:" Però a Bainzu non lu cherfedas pius coment'e amigu
happo timidu troppu e
penso chi mancu Saetta lu cherfat ..." "Bista tranquilla chi a inoghe già non che torrat a
bennere e non ti faghet assucunare un'attera 'olta"
li risponden custos. Dae sa die Nena
torrat che primmu: una pizzinna cuntenta de viver'in campagna e de andare a cadd'a
Saetta. Cando sas abbas si pasigan
su babbu
arrejonende cun sos fizos e i sa muzere
riconnoschet chi mai deviat fidare una criadura gai minore a sa solar "Però chi una
persone guasi de familia arriviat a tantu... mancu si mi l'haian contadu
b'haio cretidu!
Ischeddascia pro un'attera 'olta
de non mi fidare de sa zente chi paret bona 'ona
dadu chi
cando beniat a inoghe
aggiummai
cussa bona persone
non abberiat bucca. Mancu male
chi Saetta est 'istadu prontu e hat fuidu: cussu caddu cheret premiadu
guasi guasi hat
mustradu de cherrer bene a Nena pius de a mie chi so su babbu".
A parte su babbu e i sa mama de Nena
niunu mai hat bischìdu su chi Antoni e Giuanne
haian fattu a Bainzu. E issu de siguru penettìdu hat sempre tentu sa 'ucca cosìda e si pro
vida fit unu pagu toppu
fit culpa de s'ebba sua chi l'haiat traginadu...

SCHEDA DELL'OPERA
Titolo CANDO CANTAIAN SAS CHIGULAS
Sezione  
Autore Maria Nieddu
Nome C20030016
Anno 2003 
Argomento  
Descrizione  
Lingua  
Editore Premio Ozieri
Contributore TecnoService
Tipo  
Formato  
Fonte Premio Ozieri
Relazione Concorso Premio Ozieri 2003 
Copertura Italia, Sardegna, Logudoro
Diritti Comune di Ozieri - Premio Ozieri
Analisi del Testo  

Novità

NOVITA'

Epigrafia Giudicale. Sant’Antioco di Bisarcio: un’epigrafe commemorativa (1190-95)

 di Gian Gabriele Cau

 

Il saggio è stato pubblicato in  «Sardegna Antica: culture mediterranee», n. 50 (2016), pp. 35-42.

 

 

In una precedente occasione, sulle pagine di questa rivista, si è trattato di una iscrizione graffita nella chiesa di S. Antioco di Bisarcio, in agro di Ozieri. Si presentò, allora, uno studio sull’epigrafe

NOVITA'

Un inedito simulacro del Cristo Risorto (1780 circa) di Giuseppe Antonio Lonis, nella chiesa di S. Lucia di Ozieri

di Gian Gabriele Cau

 

Nel primo numero della «Voce del Logudoro» di quest’anno (VdL 22 gennaio) si dava notizia di cinque inediti simulacri del patrimonio di arte sacra di Ozieri, attribuiti, sulla base dell’analisi stilistica, a Giuseppe Antonio Lonis concordemente considerato dalla critica il massimo rappresentante dell’arte scultoria in Sardegna della seconda metà del Settecento.

Eventi e Iniziative

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: PREMIASCIONE ONLINE!

SAPADU SU 27 DE FREARZU, A ORA DE SAS 17,00 PREMIASCIONE CUN DIRETTA ONLINE YOUTUBE DE SA 61^ EDITZIONE DE SU PREMIU OTIERI

Pro bider sa diretta clicca custu: Youtube Premio Ozieri

OTIERI: SA PATRIA DE SA POESIA

PRIMO PIANO

SEMIFINALE POETRY SLAM SARDEGNA 2020

col patrocinio del Premio Ozieri di Letteratura Sarda ed il Comune di Ozieri, ospiteremo la Semifinale del Poetry Slam Sardegna.

Venerdì 11 settembre, CAMPETTI SAN GAVINO, ORE 20,00 - Ingresso libero
(ATTENZIONE: IN CASO DI MALTEMPO L'EVENTO SI TERRA' AL TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI")
L'evento è parte integrante del ricco programma della 61^ edizione del premio Ozieri di Letteratura Sarda ed inserito nel cartellone della manifestazione “ESTIAMO IN PIAZZA 2020”, organizzata dal comune di Ozieri.

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: SOS PREMIADOS

PREMIO OZIERI - 61a Edizione 2020

 

V E R B A L E    D E    S A    G I U R I A

 

Sos premiados

Setzione 1 - Poesia Sarda «Antoni Sanna»

  1. Giovanni Fiori: In su montiju meu
  2. Gian Bernardo Piroddi: Comente artizaias tue
  3. Pier Giuseppe Branca: Istadera de su mundu

 

PRIMO PIANO

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA, PREMIAZIONE DEGLI AUTORI E RECITA DEI LAVORI.

OZIERI, SABATO 29 FEBBRAIO 2020 - TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI", ORE 15,30

Ospiti:

i poeti premiati nelle 3 sezioni del bando, Banda Brigata Sassari, Giuseppe Meloni (storico), Salvatore Ligios (fotografo/editore),

Torna all'inizio del contenuto