Premio OzieriPremio Ozieri di Letteratura Sarda 
TESTO

pane e amore

 

 

 

 

Battoldighi soldados

tentende una giostra

faghinde sentinella

 

battoldighi soldados…                                                        

 

 

Cando mi torrat a conca, onzi orta chi mi lu ripito a sa muda, no isco bene a itte pensare. Non cumprendo si lu depo narrer a carchi nepode o si lu depo mantennere intro ‘e a mie solu, comente unu segretu pregiadu, comente zertas precadorias chi cando las naras a boghe arta perdent sa maghia e ti paret de las miminare de impurtanzia.

Ca custu mutu aiat pienadu de ispantu medas carrelas in sas nottes de Sindia.

Sos omines l’aiant cantadu  sutt’e su bracone de una giovana chi cheriant o in carchi serenada fatta a brulla a un’aggiana ezza, in su friscu ‘e su lentore, innantis de s’impuddile.

In medas l’aiant intesu e imparadu, passendesilu dae unu a s’atteru comente una prenda ‘e oro chi cheriat regolta bene e bogada a pizu cando beniat su mamentu zustu. E gai, dae tempos antigorios, aiat battidu fortuna o dispiagheres a cussos cantadores de sa notte.

Como però, arrivaiat dae un ortu de Santi Giolzi e fit ancora chito, no fit mancu iscurigadu. E sa oghe fit de femina, e su cantigu fit lenu, e no b’aiat chitarra.

E pariat bessinde dae unu coro affriggidu.

Sa oghe fit sa oghe de tia Minnanna, una fiuda chi istiat in d’una domo in s’oru ‘e sa creja. Comente ogni sero a cuss’ora, si fit sezzida in s’ortigheddu sou e aiat cominzau a abbaidare su chelu, a s’ala inue che falaiat su sole. Aiat serradu sos ojos un’iscutta, e  poi los aiat abertos ca, comente naraiat issa, aiat bidu su mare de Bosa. E solu tando, cando sa bisione li fit passida crara, aiat cantadu s’isterrida: battoldighi soldados, tentende una giostra, faghinde sentinella…

In coro tia Minnanna teniat un’ispera. Pensaiat chi cussos versos, una die o s’attera, che podiant lompere fintzas a su mare, e subra ‘e sas undas, cando su entu fit zustu, aiant potiu  camminare. E camminare a bellu, chena si frimmare mai, finzas a si che isperdedet in s’oceanu. Finzas a sa Merica, finzas a sas terras de Argentina. E una orta, nessi una orta, arrivare a origras de maridu sou chi dae cussas terras non fit mai torradu. Mortu, naraiat caligunu. Ispeldisciadu, naraiant atteros. Ma issa nono. Tia Minnanna no aiat mai perdiu s’isperanzia: est sa memoria chi li mancat, ma già li torrat. E ad’ a torrare issu puru. Ca mi l’at promissu, una notte de maju.

 

Battolghidi soldados

 

itte coppia bella

fit istada sa nostra

si nos fumis amados.

 

Custu cantigu ebbia. Non s’intendiat atteru in sa carrela. Ca fit boida, ca sos piseddos si fint giai ritirados e feminas e bezzos, a cuss’ora, fint preparendesi a chenare.

Ma in cussu mudiore, tott’in d’una, fit arrivadu un atteru sonu: unu sonu poberu, de bullittas chi cattigaiant s’impedradu e pariat chi esserent accumpagnende su mutu ‘e tia Minnanna, sos urtimos versos chi naraiant de un incontru mancadu, de un amore penosu.

 

Fit sa fine de maju de su 1942 e a cuss’ora Olmiti, su postinu de idda, si fit accurziende a bussare a sa janna de Zuseppa Basilia Melone:

“Postaaa! O poninde? Eh, cosa ona bos batto, ebbiniminde!”

Naraiat semper custu isoloriu. Ma lu faghiat pro chircare unu pagu ‘e allegria in su velu de tristura chi sa gherra malaitta aiat bettadu subra ‘e sas cosas e indoss’a sa zente. Zuseppa no aiat risu. Anzis, no aiat mancu saludadu. Aiat cumpresu subitu chi sa littera fit de unu fizu soldadu e su coro si fit luego ortuladu. E gai, cun cussu toccheddu intro ‘e pettarras, aiat serradu impresse sa janna e si fit sezzida in coghina. Posca aiat leadu sas uglieras e aiat abertu sa busta, sinzendesi tres bortas.

Pittanu, su fizzu pius giovanu chi fit partidu volontariu dae una paja ‘e annos, naraiat in s’iscritu chi deviat benner a Sardigna. Anzis, deviat passare in s’istazione de Macumere, subra ‘e su convogliu militare chi depiat andare a Casteddu. A pustis si depiat imbarcare pro sa Sicilia e pro s’Africa, a che leare azzudos a sos cumbattentes alleados.

Duncas, mancari a fura, si fint potios nessi saludare, fit s’occasione de si biere, “innantis chi su mare, su mare mannu, mi ch’ispentumet pius attesu”.

Zuseppa aiat leghidu duas bortas cussas peraulas in sardu, e a pustis l’as aiat nadas a boghe arta, forzis pro si che ogade un ispezie ‘e abbolottu chi li fit beninde. Posca nde aiat bogadu dae sa busta unu lettratu piccocu. L’aiat abbaidada bene s’iscanzada ‘e su fizu e issa puru si fit iscanzada in d’unu risitu, leghende in dae segus, “custa est solu pro a tie”.

Su sero ettotu, Zuseppa Melone, aiat cominzadu a preparare su iazzu a Macumere: b’aiat bisonzu de carchi soddu, carchi provvista, carchi indumentu de lana. Ma, pius de tottu, fit de obrigu de faghet su pane, ca Pittanu naraiat chi li manchiat in tott’ue cussu sabore de zichi e de bistoccu chi l’amentaiat sa pizzinia.

In cussos annos, però, sa leze fascista aiat impostu s’ammassu e su trigu. Sos massajos depiant dare guasi tottu s’incunza a sos consorzios. E finzas in Sindia fit gai, nisciunu si podiat transire dae su cumandamentu. E tando, comente podiat fagher a suighere? Comente che podiat leare a su fizzu amadu cussu donu gai disizzadu?

Intr’e notte b’aiat pensadu. Chene drommide, aiat pensadu solu a cussu. A manzanu chito aiat faeddadu a Giomaria, su maridu, e che l’aiat post’in conca de andare a su cunzadu insoro pro fagher carchi mannuggiu de trigu giai cumpridu; de faghere un’arzola minuda, de incunzare una misura pro suighede a sa cua.

“Ma no andas?”

“Ei, menzus mortu chi a ti biere cun custu oriolu. Ando, ando. Ma lassa passare carchi die”.

“Non est oriolu, est amore”.

“Ja l’isco”.

 

E gai aiat fattu. Fit andadu in oras chi niunu lu podiat bidere. Aiat rugadu atteros cunzaos, uttorinos serraos dae rù e erbas malas, timinde e preghende contra cussu destinu contrariu. E gai aiant cuadu unu saccheddu. Como deviant solu aisettare sa die de su iazzu. Su frementarzu fit regoltu bene intr’e una padedda, cun sa rughe sinzada e ammuntada bene.

 

Un ispiadore, carchi carramerda induttrinadu, forzis unu ighinu ‘e domo, aiat iscoviau a su podestà: “tradimento della patria” aiat nadu a s’iscugia.

In pagas oras, Zuseppa e Giomaria los aiant arrestados e leados a galera, a Oristanis.

Bi fint adurados ses meses, rezzinde carchi visita de Zolzina, sa fiza, sa sola chi lis fit abbarrada in domo, e de un avocadu de animu onu.

Pro tottu cussu tempus, Zuseppa aiat pensadu solu a cuss’intoppu mancadu e li fit passida culpa sua. Pro cussu, intendiat in dossu  su pesu ‘e sa mancanzia, pius de sa presone. Aiat drommidu pagu e nudda, e in sos pagos sonnos fattos aiat bidu  puzzones nieddos subr’e su trigu, nues de tilipirche chi iscurigaiant su sole.

Su mare, chi issa aiat bidu una orta ebbia, fit como unu bobboi mannu e minettosu, una surbile niedda chi se ch’ingulliat tottu. E como no bastiat pius a ponner sas ancas a rughe sutt’e s’incarralzu pro che ghiare su puzzinosu o sas giogulanas chi aiat connotu cun sa malaria. Como su mare fit una manta ‘e furesi chi che leiat s’alidu. Fit s’ammuntadore.

Aiat pregau die e notte, nende rosarios e cantilenas chi aiat imparadu cando fit pisedda:

 

Su lettu meu est de battor contones

battor anghelos si bi ponent

duos in pe’ e duos in cabitta

nostra signora a costuzu m’istat

e mi narat dromi e riposa

no timas peruna cosa...no timas peruna cosa.

 

 

Ses meses a pustis, fit su 4 de ennalzu de su 43, Olmiti su postinu, fit pighende, paris a unu carabineri, in carrela e Santi Giolzi. Juchiat unu telegramma in manos e su coro in buldellu.

 

Su sergente maggiore Sebastiano Cossu che fit affundau paris cun su piroscafu Aventino, bumbardau dae sa marina inglesa.

      

All’una e trenta di notte del 2 dicembre 1942 al largo della Sicilia stop, durante bufera di pioggia stop impossibile recuperare corpo stop.

 

Dae sa die e pro tottu su restu ‘e sa vida, Zuseppa che fu rutta intro de unu puttu ‘e dolore e de mudiore. E dae sa die no aiat crefidu mandigare pius mancu unu pische.

“Podet esser chi calig’ unu de issos si ch’ eppat mandigadu a fizzu meu” naraiat. E si cuaiat cun sa manu manca una lambriga  falende chena  cherrer.

 

B’at una lastra in campusantu, imbezzada dae su tempus, ilmentrigada. B’at iscrittu de eroes e de patria. Pius in susu, su lettratu de unu giovanu bellu e allegru de vintitres annos.

Carchi orta, cando bi ando, che ponzo unu fiore ruju o biancu. E mi paret, comente chi siat in su sonnu, de che ponnere finzas unu pane russu intreu, o unu zichi appenas fattu. E in cussa, mi cumparit tia Minnanna. E cun issa su maridu. E cun issu babbai Cossu. E cun babbai nonna Melone. Sun allegros, brullant, faeddant in sindiesu ammesciadu a s’ ispagnolu. Buena suerte cicho, mi narant. E si c’andant, pianu pianu, in su mentre chi si mutu, lenu, ch’est fininde.

 

Si nos fumis amados, si nos fumis amados.

 

SCHEDA DELL'OPERA
Titolo

Pane e Amore

Sezione Sezione Prosa
Autore Cossu Gianni
Nome  
Anno 2022
Argomento  
Descrizione  
Lingua  
Editore Premio Ozieri
Contributore ATHENA SRL
Tipo  
Formato  
Fonte Premio Ozieri
Relazione Concorso Premio Ozieri 2022
Copertura Logudoro, Sardegna Italia
Diritti Comune Ozieri, Premio Ozieri
Analisi del Testo  

Novità

NOVITA'

Epigrafia Giudicale. Sant’Antioco di Bisarcio: un’epigrafe commemorativa (1190-95)

 di Gian Gabriele Cau

 

Il saggio è stato pubblicato in  «Sardegna Antica: culture mediterranee», n. 50 (2016), pp. 35-42.

 

 

In una precedente occasione, sulle pagine di questa rivista, si è trattato di una iscrizione graffita nella chiesa di S. Antioco di Bisarcio, in agro di Ozieri. Si presentò, allora, uno studio sull’epigrafe

NOVITA'

Un inedito simulacro del Cristo Risorto (1780 circa) di Giuseppe Antonio Lonis, nella chiesa di S. Lucia di Ozieri

di Gian Gabriele Cau

 

Nel primo numero della «Voce del Logudoro» di quest’anno (VdL 22 gennaio) si dava notizia di cinque inediti simulacri del patrimonio di arte sacra di Ozieri, attribuiti, sulla base dell’analisi stilistica, a Giuseppe Antonio Lonis concordemente considerato dalla critica il massimo rappresentante dell’arte scultoria in Sardegna della seconda metà del Settecento.

Eventi e Iniziative

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: PREMIASCIONE ONLINE!

SAPADU SU 27 DE FREARZU, A ORA DE SAS 17,00 PREMIASCIONE CUN DIRETTA ONLINE YOUTUBE DE SA 61^ EDITZIONE DE SU PREMIU OTIERI

Pro bider sa diretta clicca custu: Youtube Premio Ozieri

OTIERI: SA PATRIA DE SA POESIA

PRIMO PIANO

SEMIFINALE POETRY SLAM SARDEGNA 2020

col patrocinio del Premio Ozieri di Letteratura Sarda ed il Comune di Ozieri, ospiteremo la Semifinale del Poetry Slam Sardegna.

Venerdì 11 settembre, CAMPETTI SAN GAVINO, ORE 20,00 - Ingresso libero
(ATTENZIONE: IN CASO DI MALTEMPO L'EVENTO SI TERRA' AL TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI")
L'evento è parte integrante del ricco programma della 61^ edizione del premio Ozieri di Letteratura Sarda ed inserito nel cartellone della manifestazione “ESTIAMO IN PIAZZA 2020”, organizzata dal comune di Ozieri.

PRIMO PIANO

61^ EDITZIONE: SOS PREMIADOS

PREMIO OZIERI - 61a Edizione 2020

 

V E R B A L E    D E    S A    G I U R I A

 

Sos premiados

Setzione 1 - Poesia Sarda «Antoni Sanna»

  1. Giovanni Fiori: In su montiju meu
  2. Gian Bernardo Piroddi: Comente artizaias tue
  3. Pier Giuseppe Branca: Istadera de su mundu

 

PRIMO PIANO

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA

60^ EDIZIONE - MANIFESTAZIONE PUBBLICA CONCLUSIVA, PREMIAZIONE DEGLI AUTORI E RECITA DEI LAVORI.

OZIERI, SABATO 29 FEBBRAIO 2020 - TEATRO CIVICO "ORIANA FALLACI", ORE 15,30

Ospiti:

i poeti premiati nelle 3 sezioni del bando, Banda Brigata Sassari, Giuseppe Meloni (storico), Salvatore Ligios (fotografo/editore),

Torna all'inizio del contenuto